Σήμερα ανοίγει το Τριώδιο. Σήμερα μπαίνωμε σε μια πνευματική και κατανυκτική περίοδο η οποία διαρκεί ως το βράδυ του Μ. Σαββάτου, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας ειναι η Μ. Σαρρακοστή. Λέγεται Τριώδιο η περίοδος αυτή, γιατί οι κανόνες που ψάλλονται στη διάρκεια της έχουν τρείς (3) ωδές, εν αντιθέσει με τους κανόνες άλλων περιόδων που έχουν εννέα (9) ωδές.
Όλοι αυτοί οι μικροί κανόνες περιλαμβάνονται σε ένα ειδικό βιβλίο, που ονομάζεται << Τριώδιο>>. Αυτό λοιπόν ανοίγει σήμερα και είναι το πρώτο βήμα που κάνουμε στη πορεία μας για την Μ. Σαρρακοστή.
Αυτή την ημέρα διάλεξαν οι Άγιοι Πατέρες και ώρισαν να διαβάζεται η παραβολή του Τελώνη και Φαρισαίου. Κι αυτό, γιατί θεώρησαν πως η πρώτη και κύρια αρετή που πρέπει να αποκτήσει στη ζωή του ο Χριστιανός , είναι η ταπείνωση. Αυτό είναι και το νόημα του σημερινού Ευαγγελίου.
Δύο άνθρωποι λέει πήγαν στο Ναό να προσευχηθούν. Ο ένας Φαρισαίος και ο άλλος Τελώνης. Ο ένας καλός και δίκαιος και ο άλλος αμαρτωλός και άδικος. Ο Φαρισαίος που μόνο καλές πράξεις έκανε στη ζωή του, άρχισε να καυχάται μπροστά στο Θεό. Αντίθετα ο Τελώνης, φορτωμένος τις αμαρτίες του, νιώθει την αθλιότητα του και δεν τολμά να σηκώσει το βλέμμα του ψηλά. Μόνο με πόνο και δάκρυα ψυχής λέει και ξαναλέει: << Ο Θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ>>. Αυτή η φράση έμεινε παροιμιώδης και την επαναλαμβάνουν έκτοτε όλοι όσοι έτυχε να νιώσουν την αμαρτωλότητα και την μηδαμηνότητα τους.
<< Ο Θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ>>. Για να την πεί κανείς αυτή τη φράση, δεν αρκεί να καταλάβει απλώς πως είναι αμαρτωλός. Πρέπει πρώτα να γεννηθή στη ψυχή του η διάθεση για μετάνοια και να φυτρώσει σ΄αυτήν η αρετή της ταπεινοφροσύνης. Μόνο τότε ο άνθρωπος δεν διστάζει να κατηγορήση και να εκθέσει τον εαυτόν του δημόσια. Και φαίνεται ολοκάθαρα πως ο Τελώνης είχε αυτή την αρετή. Ήταν ταπεινός άνθρωπος.
Γιαυτό ακριβώς και ο Κύριος τόνισε τελειώνοντας ότι <<κατέβηκε ούτος δικαιωμένος στον οίκο του>>. Τον είχε σώσει η ταπεινή του μετάνοια και εξομολόγηση. Αντίθετα ο Φαρισαίος, παρόλο που δεν είχε κάνει αμαρτίες αποδοκιμάστηκε. Άφησε να γεννηθή μέσα του το πάθος του εγωισμού και της υπερηφάνειας και γιαυτό καταδικάστηκε απο τον Θεό. Γιατί ο Θεός κανένα πάθος δεν μισεί περισσότερο , όσο την υπερηφάνεια. Είναι εκείνη που έριξε τους Αγγέλους απο τον ουρανό και τους έκανε δαίμονες και έβγαλε τους πρωτόπλαστους απο τον παράδεισο της Εδέμ. Είναι η ίδια εκείνη αμαρτία που κάνει αναρίθμητους ανθρώπους να φεύγουνε απο τον θεό και να κολάζονται γιατί δεν καταδέχονται να υποταχθούν στον θείο θέλημά του.
Έτσι δεν πρέπει να μας φαίνεται παράξενο αυτό που ακούσαμε σήμερα. Ο φαινομενικά καλός να καταδικάζεται και ο πραγματικά κακός να σώζεται. Αυτό συμβαίνει γιατί άλλες οι κρίσεις των ανθρώπων και άλλες οι κρίσεις του Θεού. Γιατό και ο Κύριος μας απαγόρευσε την κρίση και την κράτησε μόνο για τον εαυτόν του. Γιατί πολλές φορές, κρίνοντας μόνο εξωτερικά, γινόμαστε άδικοι κριτές.
Έτσι διδασκόμαστε αδελφοί μου με το παράδοξο τέλος αυτής της παραβολής , πως πρέπει να ξεριζώσουμε απο την ψυχή μας το ολέθριο πάθος του εγωισμού και να εμφυτεύσουμε μέσα σ΄αυτήν το αγλαόκαρπο δέντρο της ταπείνωσης. Γιατί χωρίς ταπείνωση , κανείς δεν σώζεται. Όλα τα καλά να κάνουμε , όλες τις αρετές να αποκτήσουμε, αν μας κυριεύσει η υπερηφάνεια , τα πάντα διαλύονται και καταστρέφονται. Γιαυτό λένε οι Άγιοι Πατέρες, πως το τελευταίο χαρτί που διαθέτει εναντίον μας ο διάβολος , είναι η υπερηφάνεια. Άν δηλαδή δεν καταφέρει να μας παρασύρει στα διάφορα πάθη του σώματος για να μας κολάσει, έρχεται και σπέρνει στη διάνοια μας λογισμούς υπερηφάνειας, για να μας στερήση έτσι το μισθό του κόπου της ασκήσεως.
Κι αν ο άνθρωπος δεν προσέξει και δεν καταφέρει έγκαιρα να προστατευθή, χάνει τους κόπους του και την ψυχή του.
Γιαυτό το ασφαλέστερο λιμάνι είναι η ταπείνωση. Είναι η μεγαλύτερη αρετή. Η μάλλον η αρχή και το τέλος όλων των αρετών. Η ταπεινή ψυχή γίνεται εύκολα και γρήγορα <<δοχείον>> και <<κατοικητήριον>> του Αγίου Πνεύματος και επιτυγχάνει την σωτηρία της με τον ασφαλέστερο και τον πιο ανώδυνο τρόπο. Αυτόν τον δρόμο ακολούθησαν και όλοι οι Άγιοι, οι οποίοι δια της ταπεινώσεως ανέβηκαν στους ουρανούς και αποτελούν σήμερα την θριαμβεύουσα Εκκλησία.
Όμως αδελφοί μου, τα πάθη η οι αρετές της ψυχής, δεν διακρίνονται εύκολα. Γιαυτό και ο άνθρωπος συνήθως αυταπατάται. Πιστεύει πως έχει κάτι καλό που ίσως να μην έχει. Και νομίζει πως δεν έχει κάποιο πάθος κι όμως μπορεί να είναι γεμάτος απ΄αυτό. Και ο εγωισμός η η ταπείνωση δεν ξεχωρίζει παρά μόνο απο έμπειρο μάτι.
Σ΄ ένα Μοναστήρι πήγε κάποτε σαν προσκυνητής ενας ερημίτης. Μπήκε στο Ναό και με πολύ κατάνυξη παρακολούθησε την Ιερή Ακολουθία. Κάποια στιγμή ζήτησε απο τον Ηγούμενο να πεί δύο λόγια στο εκκλησίασμα. Ο Ηγούμενος του το επέτρεψε. Μίλησε τόσο ωραία , θεολογικά και κατανυκτικά, που έκανε το εκκλησίασμα να κλαίει απο συγκίνηση. Μόνο ο Ηγούμενος έμεινε ψυχρός και κακολογούσε τον εαυτό του για την αναισθησία του. Ο ερημίτης σηκώθηκε να φύγει, μα ποιός είσαι? πρόλαβε και τον ρώτησε ο Ηγούμενος . Ο διάβολος απάντησε εκείνος και εξαφανίστηκε. Τι μεγάλο σόκ για όλους...
Μιλούσε ο διάβολος και δεν πήρε κανείς χαμπάρι. Αν δεν έχεις αποκτήσει βαθειά , γνήσια ταπείνωση, μπορεί να ξεγελαστείς και να εκλάβεις έναν υπερήφανο που υποκρίνεται τον ταπεινό, σαν υπόδειγμα ταπεινού ανθρώπου. Τα φαινόμενα απατούν.
Αδελφοί μου αγαπητοί, άλλος δρόμος της σωτηρίας δεν υπάρχει , απο την ταπείνωση. Μας το είπε σήμερα ο Κύριος με την παραβολή του Τελώνη και Φαρισαίου . Μας το τόνισαν και οι Άγιοι Πατέρες: Αν θέλεται μας είπαν να μην πάνε οι κόποι σας χαμένοι, γίνεται ταπεινοί. Έτσι θα οδηγηθείτε απο τον ευκολότερο και συντομώτερο δρόμο στον Παράδεισο. Αλλιώς άδικα θα κοπιάζεται και μάταια θα ταλαιπωρείσθε. Αμήν.
Του Ιερέως Αντωνίου Κουμή.
Πρωτοπρεσβύτερου του Ιερού Ναού Αγίας Βαρβάρας, Καμινίων.
